ابن اسفندیار؛ راوی تاریخ طبرستان - وبلاگ ارم گفتگو

به گزارش وبلاگ ارم گفتگو، بهاءالدین محمد بن حسن، تاریخ نگار اهخل طبرستان در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری است.

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری وبلاگ ارم گفتگو- بارها شنیده ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تألیف دکتر علی اکبر ولایتی که به سال 1392 در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده ایم.

بهاءالدین محمد بن حسن، تاریخ نگار ایرانی اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری است.

او از مردم آمل بود که نزد پدری ادیب پرورش یافت و مردی دانشمند و صاحب کمال بار آمد. سپس به دربار فرماروایان باوندی (آل باوند) راه یافت و از حمایت حسام الدوله اردشیر بن حسن باوندی (567-602ق) و پسرش شمس الملوک بهره مند شد. وی در حدود 606ق به بغداد سفر کرد و از آنجا به قصد عراق عجم خارج شد اما چون در همان زمان خبر کشته شدن نصیرالدوله رستم بن اردشیر بن حسن، فرزند حامی خود را شنید، راهی ری شد.

از آن پس، طبرستان به قلمرو سلطان محمد خوارزمشاه پیوست و او به دربار شاه نامدار خوارزم راه یافت و در 613ق کتاب خود را به نام تاریخ طبرستان تألیف کرد. تاریخ طبرستان از اسناد بسیار مهم درباره نهضت های ملی ایران است. با توجه به اشاره های ابن اسفندیار در تاریخ طبرستان می توان با یقین گفت که وی تا 613ق در قید حیات بوده است ولی به درستی معلوم نیست که آیا در حمله مغول به خوارزم در 617ق، در آن شهر بوده و کشته شده، یا پیش از آن به زادگاه خود در مازندران بازگشته است.

اثر ابن اسفندیار، قدیمی ترین کتاب در تاریخ طبرستان است. انشای آن بسیار فصیح است، ولی لغات عربی بسیاری در آن به کار رفته است. بخش های نخستین این کتاب شامل مطالب افسانه ای است اما اطلاعات تاریخی و جغرافیایی آن درباره طبرستان پس از اسلام، ارزشمند و مستند است.

همچنین آگاهی های بسیاری درباره افراد مشهور و محلی و شاعرانی که به زبان طبری شعر سروده اند در آن آمده است. این کتاب دارای چهار بخش است و بخش پایانی آن درباره آل بویه و آل زیار و ابتدای تاریخ آل باوند بوده که از میان رفته است. این کتاب بیش از یک قرن پیش، توجه خاورشناسان را به خود جلب کرد و ادوارد براون خلاصه ای از این اثر را به زبان انگلیسی ترجمه و در 1905م منتشر کرد. متن فارسی کتاب نیز به تصحیح عباس اقبال در 1320ش در تهران به چاپ رسیده است.

4104/