سینمای ایران در کن، از 1961 تا امروز - وبلاگ ارم گفتگو

به گزارش وبلاگ ارم گفتگو، در طول بیش از هفتاد سال برگزاری جشنواره کن، سینمای ایران حضور محسوسی در این جشنواره سینمایی داشته، حضوری که در دو دهه گذشته با فیلمسازانی چون عباس کیارستمی و پس از آن اصغر فرهادی، چشمگیر تر نیز شده است.

به گزارش وبلاگ ارم گفتگو، جشنواره کن که سال گذشته به دلیل بحران کرونا تصمیم به عدم برگزاری این رویداد سینمایی گرفت، سال جاری خود را آماده برگزاری یک جشنواره تمام عیار نموده و با افزایش شمار فیلم های بخش رقابتی و اضافه کردن یک بخش جدید به نام کن پریمیر، در کوشش است سهم خود را در احیای سینما و جشنواره های سینمایی ادا کند.

سینمای ایران پس از چند سال غیبت در بخش رقابتی اصلی، سال جاری با فیلم قهرمان به کارگردانی اصغر فرهادی در کن حضور دارد. فرهادی پس از ساخت فیلم جدایی نادر از سیمین که جایزه اصلی جشنواره برلین را به خود اختصاص داد، تمام آثارش شامل گذشته، فروشنده و همه می دانند را در کن رونمایی نموده و قهرمان امیدوار است بتواند پس از طعم گیلاس عباس کیارستمی در سال 1997، دومین نخل طلای سینمای ایران را به ارمغان بیاورد.

سال جاری فیلم چند اپیزودی سال طوفان ابدی ساخته مشترک جعفر پناهی و چند فیلمساز بین المللی دیگر هم در بخش نمایش های ویژه کن 2021 انتخاب شده است.

در ادامه، مروری داریم بر حضور سینمای ایران در ادوار مختلف جشنواره فیلم کن:

سینمای ایران برای اولین بار با فیلم کوروش کبیر ساخته مصطفی فرزانه در بخش مسابقه فیلم های کوتاه جشنواره کن سال 1961 حضور یافت و پس از آن در دومین حضور درسال 1964، فیلم طلوع فجر ساخته احمد فاروقی قاجار در بخش مسابقه فیلم های کوتاه حضور یافت و جایزه شورای عالی تکنیک را نیز دریافت داشت.

در همین سال، اولین فیلم بلند ایرانی شب قوزی ساخته فرخ غفاری در بخش هفته منتقدان به نمایش درآمد. سینمای ایران پس از شش سال غیبت و در سال 1971 با فیلم گاو ساخته داریوش مهرجویی در بخش پانزده روز کارگردان ها حضور یافت. مهرجویی در سال بعد نیز یعنی در 1972، فیلم پستچی را در بخش پانزده روز کارگردان ها به نمایش درآورد. فیلم کوتاه انیمیشن شهر خاکستری ساخته فرشید مثقالی، سینمای ایران را درسال 1973 در بخش پانزده روز کارگردان ها نمایندگی کرد. سال 1975 شاهد حضور فیلم شازده احتجاب ساخته بهمن فرمان آرا و فیلم انیمیشن تداعی ساخته نورالدین زرین کلک در بخش پانزده روز کارگردان ها بود. فرمان آرا باردیگر با فیلم سایه های بلندباد در سال 1979 در بخش هفته منتقدین حضور یافت.

بهرام بیضایی با فیلم چرتکه تارا اولین حضور پس از انقلاب ایران را در بخش نوعی نگاه در سال 1980رقم زد و درهمین سال، سهراب شهیدثالث نیز با فیلم نظم و البته به عنوان محصول آلمان در بخش پانزده روز کارگردان ها حضور داشت. رافق پویا، فیلم دفاع ازخلق را به عنوان محصول ایران و آمریکا در سال 1981 در بخش پانزده روز کارگردان ها به نمایش درآورد و قاسم ابراهیمیان نیز خواستگاران را به عنوان محصول آمریکا درهمان بخش در سال 1988 به جشنواره کن برد. سینمای نوین ایران برای نخستین بار در سال 1991 با فیلم درکوچه های عشق ساخته خسرو سینایی در بخش نوعی نگاه حضور یافت. سال 1992 سالی پربار برای سینمای ایران در کن بود. فیلم کوتاه انیمیشن قلب ساخته سعید مجاوری در بخش مسابقه فیلم های کوتاه کن حضور یافت و عباس کیارستمی زندگی و دیگر هیچ را در بخش نوعی نگاه به نمایش درآورد و دو جایزه معتبر جایزه روسلینی و جایزه بهترین فیلم بخش نوعی نگاه را دریافت داشت.

فیلم بدوک ساخته مجید مجیدی در بخش پانزده روز کارگردان ها حضور یافت و ده فیلم انیمیشن ایرانی نیز در بخش سینما همواره به روی پرده رفتند. بنیاد سینمایی فارابی نیز در همین سال با اختصاص فضایی به عرضه و بازاریابی فیلم های ایرانی در بازار فیلم کن پرداخت که تا به امروز همه ساله در این بازار حضور داشته است.

عباس کیارستمی در سال 1993 بر مسند داوری جشنواره کن نشست و سال پس از آن، فیلم زیر درختان زیتون را در بخش مسابقه کن به نمایش درآورد. ابراهیم مختاری نیز همان سال، فیلم زینت را در بخش هفته منتقدین عرضه کرد. محسن مخملباف نیز در سال 1995 برای نخستین بار به کن پا گذاشت و دو فیلم نوبت عاشقی و سلام سینما در بخش نوعی نگاه حضور یافت. جعفر پناهی نیز در همین سال با فیلم بادکنک سفید به پدیده کن تبدیل شد. این فیلم جایزه معتبر دوربین طلایی، جایزه بهترین فیلم بخش پانزده روز کارگردان را و جایزه فیپرشی (فدراسیون منقدین بین المللی سینما) را دریافت داشت.

گبه ساخته محسن مخملباف در بخش نوعی نگاه جشنواره کن سال 1996 به نمایش در آمد و در سال 1997 سینمای ایران مهم ترین جایزه تاریخ سینمای خود در آن مقطع، یعنی نخل طلای بهترین فیلم جشنواره را برای طعم گیلاس ساخته عباس کیارستمی دریافت داشت.

امیر نادری نیز در همین سال ای بی سی منهتن را به عنوان محصول آمریکا در بخش نوعی نگاه به نمایش درآورد. سمیرا مخملباف نیز در سال 1998 پا به جشنواره کن گذاشت و فیلم سیب را در بخش نوع نگاه عرضه داشت. فیلم کوتاه گناه اول ساخته فهمیه سرخابی نیز در همین سال در بخش تازه تأسیس سینه فوندانسیون به نمایش درآمد. قصه های کیش ساخته ناصر تقوایی، محسن مخملباف و ابوالفضل جلیلی با جنجال بسیار در بخش مسابقه کن به روی پرده رفت. فیلم کوتاه دایره ساخته محمد شیروانی نیز در همین سال در بخش هفته منتقدین حضور یافت. سمیرا مخملباف نیز در همین سال بر مسند داوری کن نشست. سمیرا در سال 2000 فیلم تخته سیاه را در بخش مسابقه به نمایش گذاشت و جایزه هیأت داوران را نیز دریافت داشت. بهمن قبادی با فیلم زمانی برای مستی اسب ها در بخش پانزده روز کارگردان ها و حسن یکتاپناه با فیلم آدینه در بخش نوعی نگاه حضور یافته و به طور مشترک جایزه دوربین طلایی سال 2000 را دریافت داشتند. قبادی دو جایزه فیپرشی و سینمای هنر و تجربه را نیز به خود اختصاص داد. محسن مخملباف در سال 2001 با فیلم سفر قندهار در بخش مسابقه حضور یافت و جایزه کلیسای جهانی را نیز دریافت کرد.

عباس کیارستمی با فیلم ای بی سی آفریقا در بخش خارج از مسابقه حضور یافت و رضا میرکریمی با فیلم بلند زیر نور ماه و علی محمد قاسمی با فیلم کوتاه غریبه و بومی در بخش هفته منتقدین سال پرباری را برای سینمای ایران در کن رقم زدند و میرکریمی جایزه بهترین فیلم بخش هفته منتقدین را هم گرفت. در سال 2002، عباس کیارستمی با فیلم ده در بخش مسابقه، داریوش مهرجویی با فیلم بمانی در بخش نوعی نگاه، بهمن قبادی با فیلم آوازهای سرزمین مادری ام در بخش نوعی نگاه و دو فیلم کوتاه چت ساخته شادمهر راستین و گیوتین ساخته بهرام بزرگ پور در بخش پانزده روز کارگردان های جشنواره کن حضور پیدا کردند و قبادی که داوری بخش دوربین طلایی را به عهده داشت، جایزه فرانسوا شالیه را برای آوازهای سرزمین مادری ام دریافت کرد. کیارستمی داوری بخش فیلم های کوتاه و سینه فوندانسیون را عهده دار بود. سمیرا مخملباف با فیلم پنج عصر در بخش مسابقه جشنواره کن 2003 حضور یافت و دو جایزه هیأت داوران و جایزه کلیسای جهانی را از آن خود ساخت.

جعفر پناهی با فیلم طلای سرخ جایزه هیأت داوران بخش نوعی نگاه را گرفت و پرویز شهبازی با نفس عمیق در بخش پانزده روز کارگردان ها و محمد حقیقت با دو فرشته در بخش هفته منتقدین سالی موفقیت آمیز را برای سینمای ایران به ارمغان آوردند. سال 2004 نیز چهار فیلم ایرانی را در جشنواره فیلم کن شاهد بود. عباس کیارستمی با فیلم پنج و 10 روی ده در بخش رسمی، محسن امیر یوسفی با خواب تلخ، بهروز افخمی با گاوخونی در بخش پانزده روز کارگردان ها، حضور داشته که امیر یوسفی تقدیرنامه هیأت داوری دوربین طلایی و جایزه نگاه جوان بخش پانزده روز کارگردان ها را دریافت کرد. در سال 2005، عباس کیارستمی ریاست هیأت داوری جایزه دوربین طلایی را به عهده داشت و نیکی کریمی با فیلم یک شب در بخش نوعی نگاه و محمد رسول اف با فیلم جزیره آهنی در بخش پانزده روز کارگردان ها حضور داشتند و خانه سینما نیز برای اولین و آخرین بار در دهکده بین المللی جشنواره پاویون ایران را راه اندازی کرد. در سال 2006 هیچ فیلمی از ایران در جشنواره پذیرفته نشد اما مرجان ساتراپی نویسنده ایرانی مقیم فرانسه داور بخش نوعی نگاه و شهلا رستمی خبرنگار ایرانی رادیو فرانسه نیز از اعضای هیأت داوری فیپرشی جشنواره کن بودند.

در سال 2007 نیز خاتمه تنها فیلم سه دقیقه ای گریه ها ساخته عباس کیارستمی در یک مجموعه فیلم به مناسبت شصتمین دوره جشنواره کن به نمایش درآمد و نیکی کریمی نیز به عنوان داور بخش سینه فنداسیون و فیلم های کوتاه انتخاب شد.

مرجان ساتراپی فیلم پرسپولیس را به عنوان محصول فرانسه در بخش مسابقه و رامین بحرانی فیلم ساز ایرانی تبار مقیم آمریکا نیز فیلم اوراقچی را به عنوان محصول آمریکا در بخش پانزده روز کارگردان ها به نمایش درآوردند.

در سال 2008، ترانه تنهایی تهران ساخته سامان سالور به عنوان تنها فیلم ایرانی برای بخش پانزده روز کارگردان ها انتخاب شده است.

در سال 2009 فیلم بهمن قبادی با نام چه کسی از گربه های ایرانی خبر داره؟ به عنوان تنها نماینده سینمای ایران در بخش رسمی کن در بخش نوعی نگاه حضور داشت و فیلم سینمایی زمزمه با باد که نخستین فیلم بلند شهرام علیدی است در بخش مسابقه بخش هفته منتقدان شصت ودومین دوره جشنواره به نمایش درآمد. سال 2010 نیز با انتخاب فیلم رونوشت برابر اصل در بخش رسمی جشنواره کن، عباس کیارستمی برای نهمین بار در جشنواره فیلم کن حضور داشت.

به امید ملاقات ساخته محمد رسوال اف در بخش نوعی نگاه و مستند این یک فیلم نیست ساخته مشترک مجتبی میرطهماسب و جعفر پناهی در خارج از مسابقه بخش رسمی کن به عنوان نمایده سینمای ایرن به نمایش درآمدند.

در سال 2012 عباس کیارستمی کارگردان ایرانی در جشنواره کن با فیلم مثل یک عاشق به عنوان محصول مشترک ژاپن و فرانسه برای دریافت جایزه نخل طلا رقابت کرد و دهمین حضورش را تجربه کرد.

اصغر فرهادی در سال 2013 با فیلم فرانسوی زبان گذشته اولین حضور خود را در بخش اصلی کن تجربه کرد و این فیلم در نهایت جایزه بهترین بازیگز زن جشنواره را برای برنیس بژو به ارمغان آورد. بیشتر از دو ساعت ساخته علی عسگری و دوئت نوید دانش به ترتیب در بخش رقابتی فیلم های کوتاه و سینه فونداسیون کن حضور داشتند.

شصت و هفتمین جشنواره فیلم کن در سال 2014 نیز در حالی برگزار گردید که لیلا حاتمی بازیگر ایران یکی از اعضای هیات داوران بخش رقابتی اصلی بود و عباس کیارستمی هم ریاست هیات داوران بخش فیلم کوتاه و سینه فونداسیون را بر عهده داشت و در جشنواره سال 2015 نیز فیلم ناهید به کارگردانی آیدا پناهنده در بخش نوعی نگاه پذیرفته شد و فیلم کشتارگاه ساخته بهزاد آزادی نیز در بخش سینه فونداسیون حضور داشت.

در جشنواره سال 2016 کن که همزمان با شصت و نهمین دوره این رویداد سینمایی بود، کتایون شهابی تهیه کننده ایرانی یکی از اعضای هیات داوران بخش رقابتی به ریاست جروج میلر بود و اصغر فرهادی با فیلم فروشنده یکی از نامزدهای نخل طلا بود و فیلم وارونگی از بهنام بهزادی نیز در بخش نوعی نگاه حضور داشت. فیلم فروشنده توانست در این رویداد سینمایی جایزه بهترین فیلمنامه را برای فرهادی و جایزه بهترین بازیگر کن را برای شهاب حسینی به ارمغان بیاورد.

در هفتادمین جشنواره فیلم کن در سال 2017، سینمای ایران در بخش رقابتی نماینده ای نداشت اما فیلم لِرد از محمد رسول اُف در بخش نوعی نگاه جایزه بهترین فیلم را به خود اختصاص داد. فیلم تجربی 24 فریم آخرین ساخته عباس کیارستمی در بخش ویژه هفتادمین سال برگزاری کن به نمایش گذاشته شد. حیوان ساخته بهمن و بهرام ارک در بخش سینه فونداسیون و فیلم وقت نهار از علیرضا قاسمی نیز در بخش فیلم کوتاه به روی پرده رفتند.

جفر پناهی در سال 2018 فیلم 3 رُخ را به بخش اصلی کن برد و این فیلم در نهایت جایزه بهترین فیلمنامه کن را به صورت مشترک با فیلم لازاروی راضی ساخته آلیس رورواشر کسب کرد.

در جشنواره سال 2019 سینمای ایران نماینده ای نداشت و هفتاد و سومین جشنواره کن در سال 2020 نیز به سبب شیوع ویروس کرونا برگزار نشد و تنها یک رویداد سه روزه در فضای باز با نمایش تنها چند فیلم کوتاه و بلند در اواخر ماه اکتبر برگزار گردید. نسخه ترمیم شده فیلم شطرنج باد ساخته محمدرضا اصلانی قرار بود به مناسبت سی امین ساللگرد فعالیت بنیاد مارتین اسکورسیزی در بخش کلاسیک کن 2020 به نمایش گذاشته گردد.