پژوهشگر بریتانیایی درباره مغز متفکر حملات هوایی ارتش ایران چه می گوید؟ - وبلاگ ارم گفتگو

به گزارش وبلاگ ارم گفتگو، وقتی که دو عراقی کمی گیج شده بودند، دستور دریافتد تا منطقه را جستجو نمایند. بعد از مدتی، آنها با توجه به آنچه که در روبروی خود دیدند، غافل گیر شدند. ناگهان امیر؛ خلبان عراقی جوان تر که در بال قرار داشت، در رادیو فریاد زد : چههههههههههههارده!! با قرار دریافت این پیغام در پازل، ایستگاه کنترل زمینی عراق، درخواست شرح بیشتر کرد و امیر در پاسخ اظهار داشت که یک فروند اف14 در فاصله 500 متری و یا حتی کمتر قرار داشته است!

به گزارش وبلاگ ارم گفتگو از ایسنا، تام کوپر یک پژوهشگر و نویسنده بریتانیایی در خوزه هوانوردی نظامی است که کتاب های متعددی در زمینه هوانوردی نظامی به چاپ رسانده است. همچنین او مقالات گوناگونی برای مجلات هوانوردی نظامی نوشته است.

او در یادداشتی پیرامون شهید هاشم آل آقا که پایگاه اطلاع رسانی هئیت معارف جنگ شهید صیاد شیرازی آن را باز نشر نموده است می نویسد:

در خلال چهار سال اول جنگ ایران و عراق، یکی از خلبانان اف14 نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران شهرت دلهره آوری به ویژه در عراق پیدا کرد. با همه اینها، او در نزد افکار عمومی، حتی در ایران ناشناخته باقی مانده است.

هاشم آل آقا، به عنوان جانشین فرمانده پایگاه هشتم شکاری در نزدیکی اصفهان، طی چهار سال اول جنگ ایران و عراق که از سال 1980 آغاز شد، مغز متفکر و طراح بسیاری از عملیات های دفاع هوایی ایران بود.

طرح ریزی های او در نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران، منجر به سرنگونی تأیید شده حدود 40 فروند از هواپیمای دشمن و ایجاد رجحان کامل هوایی بر فراز استان نفت خیز خوزستان شد. وی در حد توان خود و با طرح ریزی های دقیق، نیروی زمینی ایران را قادر به اجرای موجی از حملات راهبردی کرد که به تدریج منجر به تحت فشار قرار دادن نیروهای عراقی و اخراج آنها در سال های 1981 و 1982 از ایران شد.

با این حال، در تاریخ 15 نوامبر 1981، در حالی که دو فروند تامکت ایرانی توسط میراژهای عراقی آسیب دیده بودند، طرح آل آقا، بر این مبنا برنامه ریزی شده بود که نه تنها روحیه خلبانان خود را بازیابی کند، بلکه رجحان کامل هوایی برآسمان خوزستان را به دست آورد.

اگر چه این طرح همراه با ریسک بسیار زیادی بود، اما بسیار بهتر از آنچه دیگران انتظار داشتند، کارایی خود را در عمل نشان داد.

آل آقا، ابتدا ممنوعیت کاملی را برای فعالیت تمامی هواپیماها و بالگردهای ایرانی به استثناء آنهایی که خود برای رهگیری می خواست، اعمال کرد.

این در حالی بود که بسیاری از نیروهای زمینی ایران در برابر حملات هوایی عراق رها شده بودند و بدون هیچگونه پشتیبانی از بالگردها قرار داشتند.

این اقدام، خلبانان اف14 و همچنین ایستگاه های کنترل زمینی را قادر ساخت تا با سر و سامان دادن به شرایط خود، از مسائل معمول در مقابل هواپیماهای دشمن رهایی یابند. آنها از آزادی کامل بهره مند شدند و در صورت لزوم، امکان آتش گگرددن به روی دشمن را داشتند.

در 25 نوامبر 1981، دو فروند جت تامکت (tfb.8) به گشت زنی در منطقه نفتی اشغال شده پرداختند. یعنی همان منطقه ای که چهار روز قبل، دو فروند تامکت مورد اصابت قرار گرفته و سرنگون شده بودند. در زمانی معین و از پیش مشخص شده، خلبان یکی از آنها، یک تماس رادیویی فریبنده مبنی بر این که سوخت جنگنده اش رو به خاتمه بوده و ناچار به بازگشت به پایگاه است، ارسال کرد.

چند دقیقه بعد، خلبانان دو فروند تایگر(F-5E)، که در ارتفاع پایین در حال پرواز بودند، دو فروند میگ 23 جدید عراقی را در منطقه نفتی متعلق به ایران، در ارتفاعی بسیار پایین دیدند.

تایگرها برای تعقیب بسیار آهسته و کند بودند، اما هشدار آنها کافی بود. هر دو تامکت یک شیرجه عمودی رو به پایین که به (split s) معروف است، انجام دادند.

دو خلبان اف14؛ سروان فضل الله جاوید نیا و ستوان یکم غلامرضا خورشیدی، به سرعت یکی از جنگنده های دشمن که در ارتفاع پایین پرواز می کرد را با رادارAWG-9 قفل کردند و با یک فروند موشک فینیکس AIM-54 مورد حمله قرار دادند.

به همین ترتیب، تامکت خود را به طرف پایین کشید تا خود را در کنار جنگنده دشمن که از رو به رو می آمد، قرار دهد، رادار خود را روی هدف قرار داد و منتظر بود تا اصلاحات مرتبط با موشک فینیکس انجام گردد. در عرض چند ثانیه جای شکار و شکارچی عوض شد.

حالا، دو هواپیمای عراقی برای زنده ماندن می جنگیدند. میگ های عراقی واکنش نشان دادند و هرکدام یک فروند موشک برد متوسط هوا به هوا R23-R شلیک کردند، اما بسیار دیر شده بود.

موشک فینیکس جاویدنیا در بین سه موشک شلیک شده نه تنها اولین شلیک بود، بلکه سریعترین هم بود. این اقدام دست برتر را از میگ های 23 گرفت و با انهدام میگ اول، بقایای آن به میگ دوم برخورد کرد.

سرنگونی پنج جنگده عراقی در یک روز

یکی از خلبان ها کشته شد و دیگری با چتر نجات بیرون پرید و توسط ایرانی ها دستگیر شد. به این ترتیب هر دو موشک شلیک شده توسط میگ های عراقی از راستا خود منحرف شده و به اهداف خود اصابت نکردند. با از سر راه برداشته شدن میگ های 23، تام کت های نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران یک روز عالی را سپری کردند. با غروب خورشید در 25 نوامبر 1981 آنها پنج فروند هواپیمای دشمن را سرنگون و آسمان منطقه را از نیروی هوایی دشمن پاک نموده بودند.

تله هوایی هاشم آل اقا برای عراقی ها

چهار روز بعد، زمانی که میگ ها بار دیگر کوشش کردند؛ به منطقه برگردند، دو فروند اف14 به یاری دو فروند اف5 پایگاه وحدتی دزفول شتافتند.

آنها پیروز شدند؛ ضمن رهگیری میگ های عراقی، یک فروند دیگر را سرنگون نمایند. در دسامبر 1981، عراقی ها کوشش های خود را برای از بین بردن تامکت هایی که آسمان خوزستان را کنترل و محافظت می کردند، از سر دریافتد.

در این زمان، عراقی ها آغاز به استفاده از فضای هوایی کویت در خارج از آسمان ایران کردند. در این هنگام، آل آقا هواپیماهای ارتفاع بالای فانتوم را با هواپیمای ارتفاع پایین اف 14 ترکیب کرد و زمانی که عراقی ها کوشش می کردند؛ فانتوم ها را به کمین بکشند، بدون این که بدانند توسط تامکت ها در محاصره هستند، مورد حمله قرار می دریافتد.

جالب این که؛ در حالی که عراقی ها حتی 20 درصد تلفات مورد ادعای ایرانیان در آن ماه را انکار می کردند، یک خلبان سابق نیروی دریایی آمریکا که بعد از سال 1981به عنوان مربی با نیروی هوایی کویت کار می کرد، در حالی که می خواست نامش فاش نگردد، اسرار زیادی در باره حوادثی که در همان دوره زمانی میراژهای کویتی با آن در گیر بوده اند را تشریح نموده است.

ظاهراً تعدادی از میراژهای عراقی که بوسیله موشک های فینیکس AIM-54 از فاصله زیاد مورد حمله قرار دریافتد، در حقیقت کویتی بودند.

برای ایرانی ها ضربه زدن به عراق یا کویت فرقی نمی کرد، چرا که کویت با میلیاردها دلار نفتی از تجاوز عراق به ایران پشتیبانی اقتصادی می کرد.

آل آقا در برابر نیروی هوایی عراق

آل آقا، در سال 1983 به دلیل پیروزیت هایش، به عنوان جانشین عملیات های نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران منصوب شد.

هر چند وی دومین فرد در سلسله مراتب نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران محسوب می شد، اما در عمل اولین طراح نیروی هوایی ایران بود. اگر چه از طرف همه نزدیکانش به او توصیه می شد که زندگی خود را به مخاطره نیاندازد و به شغل اصلیش که تربیت خلبان بود، مشغول گردد ولی او نه تنها به طراحی های عملیات دفاع هوایی ادامه داد، بلکه لیدری تعدادی از پروازهای رزمی را نیز بر عهده گرفت. به طور دقیق نمی توان گفت که او چند هواپیمای دشمن را سرنگون نموده است البته نه تنها این پیروزیت ها برایش اهمیتی نداشت، بلکه همکاران سابق او به یاد می آورند که وی پیوسته نسبت به بکار گیری حداقل ممکن از موشک های گران قیمت و غیرقابل جایگزینی فنیکس به آنها هشدار می داده است.

در مقابل، عراقی ها نه تنها خود را متقاعد نموده بودند که بیشتر اف 14 های ایرانی غیر عملیاتی هستند، بلکه بر این باور بودند که سایر خلبان های تامکت ایران فاقد صلاحیت و کارایی در حد آل اقا هستند.

به گفته (ژنرال عراقی) سرتیپ احمد صدیق، افسر بازنشسته بخش اطلاعات نیروی هوایی عراق، سرویس اطلاعاتی وی توجه بسیار زیادی را معطوف فعالیت های این فرمانده ایرانی می کرد و هر زمان که او در حال پرواز بود، هشدارهای ویژه ای صادر می شد. از برخی جنبه ها، موضوع رجحان هوایی بر آسمان خوزستان به درگیری بین نیروی هوایی عراق و آل آقا تبدیل شده بود. بدین ترتیب، جای تعجب نبود که نیروی هوایی عراق به دنبال فرصتی برای از سر راه برداشتن آل آقا باشد. این امکان در آگوست 1984 هنگامی فراهم شدکه سازمان اطلاعات عراق از عبور یک کاروان کشتی های تجاری و تانکرهای سوخت از تنگه هرمز به سمت بوشهر و بندر امام خمینی مطلع شد. مانند اغلب موارد گذشته، مغز متفکر پشت صحنه اقدامات برای حفاظت از این کاروان، هاشم آل آقا بود. هنگامی که در 11 آگوست 1984 کاروان به جزیره خارک نزدیک می شد، نیروی هوایی عراق حمله به این کاروان را طرح ریزی کرد. برابر این طرح، از صحنه خارج کردن دو فروند اف14 تامکت که در حال گشت زنی رزمی بین خارک و بوشهر بودند، لازم بود. وظیفه انهدام این دو فروند تامکت بر عهده فرمانده جدید اسکادران73 که به تازگی به میگ 23 مجهز شده بود، گذاشته شد.

مرگ ناگهانی با رمز زرافه

دو فروند میگ، مطابق تاکتیک های معمولشان، ابتدا بر فراز کویت به غرش در آمدند و سپس در یک راستا جنوبی بر روی آبهای خلیج فارس و قبل از چرخش به شرق در راستا جزیره خارک به پرواز خود ادامه دادند. آنها با سرعتی نزدیک به سرعت صوت، زمان تقرب خود را به گونه ای تنظیم کردند تا بتوانند حداقل یکی از اف 14 ها را درجنوبی ترین بال CAPمورد اصابت قرار دهند زمانی که ایستگاه کنترل زمینی پایگاه هوایی الوحده در جنوب غربی بصره کلمه رمز زرافه را صادر کرد، هر دو فروند میگ درگیری خود را آغاز کردند و با حدبیشتر توان، خود را تا ارتفاع 23هزار پایی بالا کشیدند تا بتوانند اف14 ها را از پایین خود هدف قرار دهند. در حالی که رادار باردیگر فعال شده بود، اما هیچ هدفی را در مقابل آنها نشان نمی داد.

وقتی که دو عراقی کمی گیج شده بودند، دستور دریافتد تا منطقه را جستجو نمایند. بعد از مدتی، آنها با توجه به آنچه که در روبروی خود دیدند، غافلگیر شدند. ناگهان امیر؛ خلبان عراقی جوان تر که در بال قرار داشت، در رادیو فریاد زد : چههههههههههههارده!! با قرار دریافت این پیغام در پازل، ایستگاه کنترل زمینی عراق، درخواست شرح بیشتر کرد و امیر در پاسخ اعلام نمود که یک فروند اف14 در فاصله 500 متری و یا حتی کمتر قرار داشته است! به او دستور داده شد تا آرام باشد، سرعتش را کاهش دهد و بعد کمی عقب بیفتد تا در منطقه مناسب به منظور شلیک موشک R-M60 در حداقل برد قرار بگیرد. در عرض چند ثانیه یکی از این موشک ها هدف را گرفت و امیر دکمه شلیک را فشار داد. خلبانان تامکت؛ هاشم آل آقا و ستوانیکم محمد رستم پور بودند. آنها در یک درگیری مشابه با یک فروند میگ عراقی در همان روز قرار گرفته و سالم مانده بودند. آنها توجهشان را متوجه یک فروند میگ 23 که از غرب نزدیک می شد، نموده بودند.

رستم پور در خاطراتش می گوید: با وجود ارتفاع زیاد، ما دید کمی داشتیم. ما در حالی که از بندر به سمت ساحل چرخیده بودیم، جای خود را با هواپیمای بالمان عوض کردیم. پس از این چرخش، هاشم روی صفحه کنترل خود تکان هایی را احساس کرد و از هواپیمایِ بال[1] خواست تا پشت سر او را آنالیز کند که آیا هواپیمایش دچار صدمات رزمی شده است یا نه؟ وقتی خلبانِ بال، به پشت هواپیمای ما نگاه کرد، موشکی را دید که در حال نزدیک شدن به ما بود. سپس، بلافاصله اصابت و انفجار....! موتور سمت راست ما مورد اصابت قرار گرفته بود.

من با توجه به ضربه بیهوش شدم، وقتی به هوش آمدم متوجه گرمایی شدید شدم. هود کابین خلبان هنوز سالم بود اما هواپیمای ما آتش گرفته بود و به سرعت در حال سقوط به سمت دریا بودیم. من به نحوی غیر ارادی دستگیره را کشیدم و هر دو نفر از جنگنده بیرون پریدیم وچند ثانیه بعد در آب سقوط کردیم. دید من هنوزکم بود و نمی توانستم مسافت دور را ببینم. همچنین، نیاز به دقایقی داشتم تا قایقم را پیدا کنم و خود را بر روی آن قرار دهم. زمانی که از آب خارج شدم، چند بار هاشم آل آقا را صدا زدم و او هم پاسخ مرا داد. اما هرگز پیدا نشد.

با توجه به این که دو میگ عراقی هنوز سوخت کافی داشتند، مرکز فرماندهی زمینی الوحده به آنها دستور داد تا حمله جدیدی را ترتیب دهند. حالا امیر و بخش فرماندهی اش اعتماد به نفس بیشتری پیدا نموده بودند، چراکه موشکR-24RS، آنها را قادر می ساخت تا از فاصله بیشتری با تامکت هایی که مجهز به AIM-7E-2، بودند، درگیر شوند.

با نزدیک شدن به فاصله 30 کیلومتری، لیدر میگ عراقی توانست بر روی هدف قفل کند و زمانی که به فاصله 25 کیلومتری رسید، یک فروند R-24RS را شلیک کرد. فانتوم با تغییر جهت شدید واکنش نشان داد. تجزیه و تحلیل فیلم HUD، از این درگیری نشان می دهد که موشک توانسته این مانور را دنبال کند اما در حد فاصل دو الی سه کیلومتری، هدف را گم نموده است.

ادعای رادیو بغداد در خصوص انهدام سه فروند F-14 ایرانی

مانور جنگنده ایرانی، موجب شد تا ستوانیکم امیر؛ خلبان میگ عراقی، در پشت سر او قرار بگیرد. خلبان جوان عراقی، بار دیگر یک فروند موشک R-24RSبه سمت اف4 شلیک کرد ولی او با سرعت دریافت دور شده بود. با این حال، نبرد هوایی صبح روز 11 اوت 1984 پایان به خاتمه رسید، در حالی که رادیو بغداد ادعا کرد؛ سه فروند F-14 ایرانی را به دریا سرنگون نموده است.

دو خلبان عراقی تا یک هفته هنوز خبر نداشتند که آنها هواپیمای بهترین متخصص جنگ های هوایی ایران را سرنگون نموده و او را کشته اند. به رغم اظهارات گروه تجسس و نجات و خلبانِ بال او، و همچنین اظهارات خلبانان دو فروند میگ 23 عراقی، باز هم سال ها شایعاتی در خصوص کشته شدن وی بر سر زبان ها بود.

یکی از ادعاهای بی اساس و دروغ، آن بود که آل آقا توسط 12 فروند میراژ به طور همزمان مورد حمله قرار گرفته است.

غیرقابل باورترین داستان، این است که او توسط یک فروند موشک ضد کشتی R-15/SS-N-2 Styx عراقی که وی در حال رهگیری آن بوده، مورد اصابت قرار گرفته است.

کاملاً روشن است که از دست دادن تاکتیک پرداز برتر نیروی هوایی ایران توسط دو فروند میگ23 برای جامعه اف14 های ایران قابل باور و پذیرش نیست.

ژنرال صدیق تاکید دارد که پس از کشته شدن(شهادت) آل آقا، ناوگان اف14های نیروی هوایی ایران دیگر هرگز به کارآمدی پیش از آن نرسید.

نویسنده مقاله حال حاضر، قدردانی خود از بابک آل آقا، جواد- آ و ژنرال سرتیپ احمد صدیق برای یاری به تهیه این مقاله ابراز می نماید.